Ho là một phản xạ tự nhiên mang tính phòng vệ của cơ thể để đào thải các tác nhân gây bệnh hoặc sản phẩm của quá trình viêm như đờm, dịch nhầy, hay dị vật,... ra khỏi đường thở. Ngoài ra, ho cũng phản ánh tình trạng bất thường trong một số bệnh của đường hô hấp. Có nhiều dạng ho khác nhau như ho khan, ho khạc đờm, ho máu, ho mủ,...

1. Vậy ho khan là gì? Nguyên nhân dẫn đến ho khan?

Ho khan là hiện tượng cơn ho không bật được đờm hay dịch đường hô hấp ra khỏi đường thở. Ho khan có nhiều mức độ, có thể ho ít hoặc ho nhiều, đôi khi ho rũ rượi khiến người bệnh rất khó chịu. Việc tìm hiểu căn nguyên của ho khan khó khăn hơn so với các dạng ho khác vì khó lấy đờm làm xét nghiệm để tìm căn nguyên gây bệnh, mà phải dựa vào các chỉ định chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng phổi và một số xét nghiệm máu đặc hiệu trong một số bệnh mà chỉ bác sĩ chuyên gia về hô hấp mới có đủ hiểu biết để chỉ định.

Theo các bác sĩ hô hấp, ho khan có thể có nhiều nguyên nhân và gặp trong nhiều bệnh của đường hô hấp. Việc viêm mạn tính đường hô hấp sẽ dẫn đến tình trạng thoái hóa các cấu trúc của phổi, từ đó gây tăng tính nhạy cảm của đường hô hấp với các tác nhân gây bệnh và sự thay đổi của môi trường khiến cho tình trạng ho khan hình thành.

Hiện nay, với sự phát triển của xã hội cùng với sự biến đổi khí hậu toàn cầu khiến môi trường sống bị ô nhiễm, khói bụi, hoặc các thay đổi thất thường của thời tiết (như lạnh, khô,) sẽ dễ dẫn đến tình trạng tăng kích ứng của đường thở gây ho khan. Ngoài ra, một số công việc cần sử dụng giọng nói nhiều cũng là nguyên nhân dẫn đến viêm thanh quản, nếu không được chăm sóc, giữ gìn thì có thể dẫn tới ho khan. Và ho khan còn hay gặp ở bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản.

2. Ho khan có thể là dấu hiệu của các căn bệnh gì?

Ho khan có thể chỉ là tình trạng bệnh lý bình thường nhưng cũng có thể là dấu hiệu cho biết bạn đang có những căn bệnh nguy hiểm, gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của bạn và gia đình.

Các căn bệnh thường dẫn đến triệu chứng ho khan như:

• Các bệnh gây viêm đường hô hấp trên hoặc dưới như: Viêm hầu họng, viêm phế quản, viêm phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, các bệnh liên quan đến dị ứng đường thở,... tất cả đều có thể gây tình trạng ho khan. Ho khan có thể xuất hiện vào một giai đoạn nào đó của bệnh, nếu không điều trị kịp thời bệnh có thể tiến triển nặng hơn và chuyển sang ho có đờm, mủ, đôi khi ho máu,...

• Ho gà: một căn bệnh do trực khuẩn ho gà Bordetella pertussis gây nên. Biểu hiện ban đầu của ho gà giống như bị cảm lạnh, nhưng khi nó sẽ trở nặng sẽ khiến cơ thể mệt mỏi, khó chịu, ho thành từng cơn và có thể dẫn đến nôn ói. Căn bệnh này thường bắt gặp ở trẻ nhỏ.

• Hen suyễn: đây là căn bệnh rất phổ biến, là một bệnh bẩm sinh và có nhiều yếu tố liên quan đến cơ chế dị ứng của cơ thể. Cơn hen thường khởi phát khi người bệnh tiếp xúc với các dị nguyên, các chất gây kích thích đường thở, hệ hô hấp có thể bị viêm, phù nề và dễ co thắt dẫn đến các triệu chứng như ho khan, khó thở, khò khè.

• Lao: căn bệnh này do vi khuẩn Koch gây nên và có khả năng lây nhiễm rất cao, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến phổi. Triệu chứng ban đầu của bệnh Lao chính là ho khan kéo dài và sau đó mới dần xuất hiện các triệu chứng bệnh khác. Lao từng được coi là nỗi ám ảnh kinh hoàng cho xã hội tuy nhiên tới thời điểm hiện tại thì căn bệnh này đã có thể điều trị và phòng ngừa.

• Bệnh tim: đây được coi là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra nhiều bệnh tật nguy hiểm cho nhân loại. Bệnh về tim khiến cho tim bị suy và gây ứ trệ tuần hoàn tại phổi, dẫn đến tình trạng ho khan kéo dài.

• Ung thư phổi: Đây cũng là một trong những nguyên nhân có thể gây ho khan dai dẳng mà điều trị bằng các phương pháp thông thường không hiệu quả. 

3. Phòng ngừa và điều trị ho khan như thế nào?

Vì ho khan có thể là dấu hiệu từ những căn bệnh nguy hiểm như trên, vậy nên câu hỏi được đặt ra là làm thế nào để phòng ngừa và cải thiện tình trạng ho khan lâu ngày? Sau đây ta hãy cùng tìm hiểu một số phương pháp đơn giản mà hiệu quả, ai cũng có thể thực hiện được nhé!

• Uống đủ nước: là một cách thức vô cùng đơn giản và hiệu quả. Bạn hãy cố gắng uống thật nhiều nước, ít nhất là 1,5l nước mỗi ngày, việc này sẽ giúp cho niêm mạc sẽ bớt bị khô, giảm đáng kể tình trạng ho khan. Ngoài ra, khi bạn cung cấp đủ lượng nước cho cơ thể sẽ giúp giữ ấm cổ họng và ngăn ngừa được các kích ứng. Ưu tiên uống nước ấm, nóng thay vì uống nước lạnh.

• Bổ sung lượng vitamin C sẽ giúp tăng cường miễn dịch, nâng cao sức đề kháng và chống lại các loại virus thông thường. Bạn có thể cung cấp lượng vitamin C từ các loại rau củ hàng ngày trong các bữa ăn như súp lơ xanh, cà chua,… hay các loại hoa quả giàu vitamin như cam, chanh, dứa,…

• Sử dụng mật ong tự nhiên cũng sẽ là một biện pháp vô cùng hiệu quả đối với việc cải thiện và điều trị ho khan. Trong một vài thử nghiệm y học cho rằng nếu bạn ăn một lượng nhỏ mật ong trước khi đi ngủ có thể giảm thiểu ho và cải thiện giấc ngủ.

• Dành cho bản thân một khoảng thời gian nghỉ ngơi đầy đủ và phù hợp. Đối với những người ho khan do tác động từ môi trường làm việc gây ra (ví dụ như các ngành nghề yêu cầu bạn phải nói nhiều) thì việc nghỉ ngơi sẽ giúp cho hệ hô hấp của bạn cũng sẽ được nghỉ ngơi, tránh tình trạng gây đau rát, sưng tấy họng do nói quá nhiều.