Giữa vô số căn bệnh từng xuất hiện trong lịch sử nhân loại, có một cái tên khiến các nhà khoa học rùng mình mỗi khi nhắc lại.
Một căn bệnh không do virus, không do vi khuẩn, không do ký sinh trùng.
Một thứ kỳ dị hơn tất cả — thứ mà người ta gọi bằng cái tên: prion.

Và bệnh gắn liền với nó… chính là Kuru.

Kuru Là gì – CÂU CHUYỆN U TỐI ĐÃ KHÉP LẠI

Kuru từng xuất hiện tại bộ tộc Fore ở Papua New Guinea trong thế kỷ 20.
Nguyên nhân bắt nguồn từ một nghi thức tang lễ truyền thống mà ngày nay đã bị loại bỏ hoàn toàn.

Điều quan trọng nhất mà mọi người cần hiểu:
✔ Kuru không tồn tại trong đời sống hiện đại
✔ Không lây qua môi trường, không lây qua động vật
✔ Không có khả năng lan rộng như bệnh truyền nhiễm thông thường

Kuru chỉ còn lại như một bài học lịch sử.

PRION LÀ GÌ? – THỨ “KHÔNG SỐNG” NHƯNG VẪN GÂY BỆNH

Prion không phải virus, vì virus có ADN hoặc ARN.
Prion cũng không phải vi khuẩn, vì chúng không phải sinh vật.

Prion chỉ là một protein bị gập sai cấu trúc.

Nghe có vẻ vô hại, nhưng prion có một đặc tính đáng sợ:

Chúng ép các protein khác trong não gập sai theo, giống như một “hiệu ứng domino” âm thầm.

Nó không nhân đôi theo kiểu sinh học – mà nhân rộng bằng cách lây nhiễm cấu trúc.

PRION GÂY BỆNH BẰNG CÁCH NÀO? – CƠ CHẾ KHOA HỌC AN TOÀN

Để hiểu, hãy tưởng tượng não bộ như một cỗ máy tinh vi, nơi mỗi protein đều có vị trí và nhiệm vụ.
Khi prion xâm nhập:

Chúng tiếp xúc với protein bình thường

Ép chúng gập sai thành dạng bệnh lý 

Các protein gập sai này tích tụ thành từng cụm.

Những cụm này làm tổn thương tế bào thần kinh theo thời gian.

Điều đáng chú ý:
✦ Prion không gây phản ứng viêm.
✦ Cơ thể không nhận ra chúng là “kẻ lạ”.
✦ Tổn thương diễn ra chậm, âm thầm, kéo dài nhiều năm.

Đó là lý do prion được gọi là “bóng tối sinh học” – không sống, không chết, nhưng vẫn gây ra hậu quả.

TẠI SAO NẤU CHÍN KHÔNG LOẠI BỎ ĐƯỢC PRION?

Không giống virus hay vi khuẩn, prion rất khó bị phá hủy vì:

Chúng không phụ thuộc vào axit nucleic, nên nhiệt độ không làm chúng mất khả năng “lan cấu trúc”.

Prion chịu được nhiệt độ cực cao, thậm chí trên 600°C mới phân hủy hoàn toàn.

Các phương pháp nấu ăn thông thường như luộc, chiên, hấp hoàn toàn không tác động được lên cấu trúc bền vững của prion.

Nhưng cần nhấn mạnh để tránh hiểu lầm:
✔ Prion liên quan Kuru chỉ ảnh hưởng đến con người
✔ Thịt nấu chín thông thường không chứa prion
✔ Hiện nay không có nguy cơ prion trong đời sống ăn uống hằng ngày

VÌ SAO LỢN ĂN THỨC ĂN THỪA CÓ THỊT LỢN LẠI KHÔNG SAO?

Nhiều người thắc mắc:
“Con người từng có bệnh như Kuru, vậy lợn ăn thức ăn thừa có thịt lợn có nguy hiểm không?”

Câu trả lời khoa học:

1. Prion gây Kuru chỉ tồn tại ở con người

Cấu trúc protein của lợn không tương thích với dạng prion gây Kuru.

2. Thức ăn thừa đã được nấu chín

Ngay cả khi tồn tại protein bất thường, chúng cũng không tương tác với sinh học của loài lợn.

3. Hệ tiêu hóa của lợn khác với con người

Lợn là loài ăn tạp, có hệ tiêu hóa mạnh, thích nghi với nhiều loại thực phẩm bao gồm mô động vật.

4. Không có bằng chứng khoa học nào ghi nhận prion gây bệnh cho lợn trong điều kiện thông thường

Vì vậy, việc lợn ăn thức ăn thừa chín có thịt lợn không tạo nguy cơ tương tự câu chuyện Kuru.

BÀI HỌC TỪ GÓC TỐI SINH HỌC

Kuru và prion không phải để khiến chúng ta sợ hãi, mà để nhắc nhớ rằng:

Khoa học có những góc tối chưa được khám phá hết

Thiên nhiên vận hành theo những quy luật khắt khe

Và đôi khi, những sai lầm của quá khứ giúp chúng ta hiểu rõ hơn cách bảo vệ chính mình trong hiện tại

Ngày nay, Kuru chỉ còn là câu chuyện của lịch sử.
Prion vẫn là đề tài nghiên cứu, nhưng không phải mối lo của cuộc sống hằng ngày.