BÀI VIẾT: LỤC TÀU XÁ
TÁC GIẢ: NHÀ VĂN ĐẶNG HỒNG NAM

Tôi nhớ những buổi tối mùa đông ở thành phố Nam Định, trên một chố đất trống phía sau cửa hàng hầm, sở dĩ nó được gọi như thế vì ở đây có một cửa hàng mậu dịch quốc doanh chuyên bán nước mắm, xì dầu và hàng thủy sản, nhân viên bán hàng lèo tèo vài người, người đến mua hàng thưa thớt, cạnh đấy, hồi chiến tranh phá hoại, người ta làm một cái hầm khá to để tránh bom, trước cửa chợ Rồng, luôn có một cái thùng gỗ cũ kĩ đặt trên bốn bánh xe, bên trong cái hòm ấy là một cái nồi to đặt trên bếp than. Đó là hàng lục tàu xá.Cả cái thành phố Nam Định trong suốt nhiều năm chỉ có một cái hàng lục tàu xá ấy thôi. Thoạt đầu là ông già cao, gầy, sau đó là một ông già cũng gầy nhưng thấp hơn. Họ giống nhau ở bộ mặt lặng lẽ, nước da săn sạm lại vì củi lửa. Có lúc lại là hai anh em người thanh niên, người em đang ở tuổi trưởng thành.
Trước cái thùng gỗ luôn có một cái ghế băng. Thật ra nó là một thanh gỗ dài có gắn hai miếng gỗ ở hai đầu để nó đứng được và cao hơn mặt đất vừa tầm người ngồi. Thêm một cái ghế đẩu nữa. Cũng có khi thêm một cái bàn con và mấy chiếc ghế nhỏ. Những ngày xấu trời luôn có một tấm vải rộng che chênh chếch trên đầu. Cái lối che cũng rất đặc trưng. Những khi có mưa, tấm vải được kéo sát xuống làm thành cái mái giống như những cái mái của bao quán hàng khác, nhưng những khi khô ráo nó được kéo lệch về một bên để chắn gió, tạo thành một không gian riêng.
Khi ngồi vào chiếc ghế bên chiếc thùng gỗ cũ kĩ ấy, người ta sẽ múc ra cho anh một bát con, cái bát chỉ vừa nằm gọn trong lòng bàn tay, một thứ nước đặc sánh, vàng ươm. Cái màu vàng ấy ta vẫn thường thấy ở những hạt đỗ nằm trong đĩa xôi đậu xanh nhưng nhạt hơn, dịu hơn. Ta lấy thìa xúc ăn từng tí một. Ăn từ trên xuống, ăn quanh vành bát. Ăn cháo, ăn chè nóng là phải như thế. Ăn vào giữa bát ngay thì có mà bỏng mồm. Thoạt đầu là vị ngọt sắc, kéo theo là những vị ngọt  dìu dịu, thơm thơm, khuất trong đâu đó còn có một chút gì đó cay nồng. Ăn xong bát con con ấy, mà chỉ nên ăn một bát như thế thôi, thấy ấm cái bụng, người nhẹ lâng lâng.
Người ta cũng có thể cho vào cái bát con con ấy một cái lòng đỏ trứng gà. Quả trứng gà ta chỉ to hơn hạt mít một tí, lòng đỏ của nó thơm phức, cho vào bát lục tàu xá còn nóng hôi hổi, trộn đều lên, mùi thơm của lòng đỏ trứng quyện với mùi thơm của lục tàu xá, màu của nó sẽ thắm hơn, ăn sẽ thấy ngon hơn, đậm đà hơn. Ấy là tôi tưởng tượng ra như thế chứ thực chưa ăn như thế bao giờ, bởi vì ngày xưa ăn như thế là quá sang. Một bát lục tàu xá có ba hào, thêm cái lòng đỏ trứng nữa là thành năm hào rồi. Thực ra đôi khi mớ tiền nhỏ trong túi tôi cũng có thể cho phép, nhưng tôi thích nhìn người bán hàng đập quả trứng vào miệng một cái bát ô tô, khéo léo lựa để lấy ra cho hết lòng trắng trứng, cho vào bát ô tô, giữ lại nguyên cái lòng đỏ trong vỏ trứng. Bởi vì tôi luôn thấy thỏa mãn với bát lục tàu xá mà tôi đã ăn, không thấy cần có gì thêm.
Những buổi tối lạnh trời, đi chơi với người yêu, ghé vào hàng lục tàu xá, tưởng không gì sướng bằng. Có vài ba người bạn, lúc hứng lên, rủ nhau vào ăn cũng thích. Hay là ngồi nhà một mình, đọc xong một quyển sách, bỗng thấy nổi cơn thèm, đạp xe đến ăn, ăn xong lại hì hụi đạp về, cái sướng cứ âm ỉ trong lòng.
Ở Hà Nội tôi chẳng thấy một cái hàng lục tàu xá nào như thế cả, Cũng có vài ba chỗ bán lục tàu xá, nhưng nó chỉ là một thứ chè lẫn trong nhiều thứ chè khác, chè đỗ đen, sen dừa, thập cẩm,… Cũng một thứ bột sánh vàng, có nơi người ta lại cho lên một ít nước cốt dừa. Cũng ngon cũng ngọt nhưng dường như nó thiếu một cái gì đó không gọi tên ra được. Có lần tôi gặp trên một con đường của phố cổ một người dắt chiếc xe đạp cà tàng, đằng sau đèo một cái thúng, trong thúng có một cái xoong nhôm với vài ba cái bát, thứ bát vẫn dùng để ăn cơm trong các gia đình, vừa đi anh ta vừa rao:
Lục tàu xá. Lục tàu xá đây.
Có hai người đàn bà đi đến. Chắc hẳn họ là những khách ăn quen. Tôi ngạc nhiên khi thấy anh ta mở vung xoong và múc cho mỗi người một bát. Nó là cháo đỗ xanh mà ở bất kì gia đình nào cũng nấu được. Nó lổn nhổn những hạt tròn còn nguyên cả vỏ.
Bẵng đi vài năm, hàng lục tàu xá ở cửa hàng hầm đã biến đi từ lúc nào. Trong một lần về Nam Định ăn Tết tôi bỗng thấy có một cái biển đề “ Lục tàu xá” ở một con ngõ nhỏ của phố Mạc Thị Bưởi. Tấm biển làm bằng bìa các tông với mấy chữ việt nguệch ngoạc. Một gian chái lơp phi brô xi măng được làm thêm ra cạnh một căn nhà một tầng cũ kĩ. Mấy bộ bàn ghế sơ sài bên cạnh một cái bếp lò  theo kiểu cũ. Nếu không vì mùi than tổ ong mới cháy bốc lên nồng nặc thì cũng có thể có cảm giác dễ chịu vì quang cảnh hoang sơ trong lòng một con phố cổ. Một bà già chừng sáu lăm tuổi thấy có khách thì lật đật từ nhà trên chạy xuống. Lục tàu xá màu vàng ươm nóng hôi hổi được múc ra, nhưng là vào những cái bát to tướng. Trước đó bà cũng hỏi là khách muốn ăn trứng không.
Tôi hỏi bà có phải người gốc Hoa. Bà bảo không phải. Ông nội bà ngày xưa học được từ người Hoa, ông bắt đầu bán từ năm 1940, ở trước cửa ga. Cả Nam Định chỉ có mình ông bán. Tôi hơi ngạc nhiên. Người Hoa vốn là một thành phần cư dân của thành phố Nam Định. Có hẳn một phố Khách, hay còn gọi là phố Hoa Kiều. Ở nhiều con phố khác cũng đều có người Hoa sinh sống. Chẳng có lẽ một mình ông nội bà độc chiếm thứ đặc sản này. Và có lẽ cũng phải có một cơ duyên nào đó. Tôi hỏi về cái chỗ cửa hàng hầm. Bà bảo đấy là ông bố bà và người anh bà. Tôi nhớ có một dạo, ở trước cửa xí nghiệp may xuất khẩu, đầu đường Hàn Thuyên cũng có một hàng lục tàu xá. Bà bảo đấy là người em trai bà.
Tôi hỏi lục tàu xá, lục có nghĩa là sáu không. Bà bảo có thể là như thế. Thứ nhất là đậu xanh, thứ hai là đường kính, thứ ba là hạt sen, thứ tư là hạt ý dĩ, thứ năm là hoàng tinh, hoặc củ mài, củ mài còn gọi là hòai sơn, còn thứ sáu là gì nữa thì có vẻ như bà không nhớ ra. Thế nhưng một chị bạn người Hoa gốc Triều Châu thì bảo với tôi rằng “lục tàu xá” chuyển sang âm Hán Việt là ”lục đậu sa” (chữ sa có chấm thủy), có nghĩa là đậu xanh được nấu mịn như cát. Hiểu được nghĩa của nó cũng có cái thích, nhưng nếu không hiểu nghe nó hơi huyền hoặc, xa lắc xa lơ.
Bát lục tàu xá hôm ấy cũng ngon nhưng bài hát mà ta yêu thích không phải là do người ca sĩ ta mê, ta từng yêu mến hát. Những năm sau, khi về Nam Định, tôi vẫn thấy tấm biển nhỏ treo ở đầu ngõ nhưng không đủ hứng thú để đi vào đấy. Giữa phố xá đông nườm nượp trong những ngày giáp Tết, chẳng biết có mấy ai để ý đến nó không.